Choć od jej wynalezienia minęły 43 lata, jej stosowanie nadal budzi kontrowersje natury etycznej, moralnej i zdrowotnej. Zajmiemy się tymi ostatnimi, gdyż tylko na tej płaszczyźnie można użyć rzeczowych argumentów. Pierwsze piguły zawierały 100-krotnie wyższą dawkę hormonów od obecnie stosowanych preparatów. Z tej przyczyny wykazywały wiele działań niepożądanych, z których najpoważniejszym był rak piersi. Dlatego firmy farmaceutyczne zainwestowały ogromne pieniądze w doskonalenie pigułek. Zmieniano dawkę i rodzaj zastosowanych hormonów, opracowano preparaty dwu- i trójfazowe. Obecnie pigułki antykoncepcyjne można uznać za leki dobrze poznane i w miarę bezpieczne.

Zalety pigułki:
najwyższa skuteczność antykoncepcyjna
obniżanie częstości zachorowań na raka jajnika i trzonu macicy
obniżanie częstości występowania ciąż pozamacicznych
korzystny wpływ na skórę i włosy
leczenie niektórych zaburzeń cyklu miesiączkowego (regulacja)
przeciwdziałanie anemmi będącej wynikiem ubytku żelaza podczas obfitych miesiączek
obniżanie dolegliwości zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Wady pigułki
trzeba pamiętać o regularnym jej zażywaniu, bo od tego zależy skuteczność tej metody antykoncepcji
jej stosowanie sprzyja infekcjom grzybiczym
wykazuje działania niepożądane
istnieje szereg przeciwwskazań do jej stosowania

Ze względu na ostatnie dwa punkty, pigułki wydawane są wyłącznie z przepisu lekarza, a przed ich przepisaniem lekarz powinien przeprowadzić z pacjentką dokładny wywiad na temat stanu zdrowia, historii chorób w rodzinie, spraw dotyczących współżycia seksualnego i planów na przyszłość, aby doradzić najbardziej dla niej odpowiednią metodę antykoncepcji.

Do rozważenia
Do tej pory nie opracowano idealnego czy uniwersalnego środka antykoncepcyjne - do stosowania przez wszystkie kobiety. Są kobiety, dla których pigułki są wskazane (np. z zaburzeniami cyklu miesiączkowego) i takie, u których istnieją wyraźne przeciwwskazania (np. schorzenia wątroby, choroby zakrzepowo-zatorowe, cukrzyca i nałóg palenia tytoniu).

Jest jednak coś, o czym każda kobieta bez wyjątku wiedzieć powinna. W Polsce dostępne są wyłącznie pigułki dwuskładnikowe. Jednym ze składników jest progestagen - syntetyczny analog hormonu wydzielanego przez ciałko żółte jajnika – progesteronu i etynylestradiol (w skrócie „EE”). EE jest odpowiedzialny za wywoływanie estrogenozależnych działań niepożądanych - w tym zwiększanie ryzyka zachorowania na raka piersi.

Jak duże jest to ryzyko?
Można je oszacować w sposób następujący. Według epidemiologa badającego zachorowalność na raka w USA, doktora Briana Hendersona z USC, estrogen (EE) zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi o 2 - 3% w ciągu roku stosowania preparatu, zaś obecny w pigułce progestagen to ryzyko dodatkowo podwaja. To oznacza, że po 5 latach stosowania pigułki przez kobietę ryzyko wystąpienia u niej raka piersi wzrasta o 20 - 30%. Aby podjąć przemyślaną, świadomą decyzję o stosowaniu pigułki kobieta powinna wiedzieć o tym ryzyku, bo leży to wyłącznie w interesie jej zdrowia. Warto też wiedzieć, że ryzyko związane ze stosowaniem pigułek jest bombą z opóźnianym zapłonem, która wybuchnie najprawdopodobniej dopiero po 40 - 50-tych urodzinach.

Komentarz
W świetle powyższych faktów należy się tylko dziwić, dlaczego do tej pory nie zarejestrowano w Polsce tzw. minipigułek - pigułek zawierających wyłącznie progestagen - dużo bezpieczniejszych w stosowaniu. W odróżnieniu od pigułek dwuskładnikowych, minipigułki nie hamują jajeczkowania a jedynie powodują wytworzenie tzw. bariery szyjkowej - śluzu nieprzepuszczalnego dla plemników. Skutecznością dorównują pigułkom dwuskładnikowym pod warunkiem rygorystycznego przestrzegania regularnego ich zażywania. Z metod antykoncepcyjnych dla kobiet wykorzystujących działanie samego progestagenu należy wymienić skuteczne przez 3 miesiące, domięśniowe zastrzyki Depo-Provera® (producent: Pharmacia-Upjohn) i domaciczną wkładkę antykoncepcyjną Mirena® (producent: Schering AG). I te środki nie są jednak idealne, gdyż istnieją przeciwwskazania do ich stosowania. Co do wskazań, przeciwwskazań i zalet obu tych środków najlepszych informacji udzieli lekarz po dokładnym zbadaniu pacjentki.

Niestety, mamy złe wieści dla panów. W najbliższym czasie nie zanosi się na pigułkę antykoncepcyjną dla mężczyzn. O najnowszych postępach w zakresie antykoncepcji czytaj w wywiadzie udzielonym "Polityce" przez wybitnego popularyzatora wiedzy, prof. Johna Guillebauda.